آموزش قانون كار

قرارداد کار انواع مختلفی دارد که همگی اجباری هستند و به عنوان یک سند حقوقی قابل استناد در مراجع قانونی میان کارگر و کارفرمامحسوب می‌شوند.

انواع قرارداد کار:

• قرارداد کار دائمی ( غیر موقت )
• قرارداد کار موقت با مدت معین
• قرارداد کار معین
• ماده۷ قانون کار جمهوری اسلامی ایران قرارداد کار را اینگونه تعریف کرده‌است :

قرارداد کار عبارت است از قرارداد کتبی یا شفاهی که به موجب آن کارگر در قبال دریافت حق السعی کاری را برای مدت موقت یا مدت غیر موقت برای کارفرما انجام می دهد .

لازم به ذکر است که هر یک از این قراردادها می‌تواند در شرکت‌های خصوصی و یا دولتی تنظیم گردد و در این خصوص تفاوتی وجود ندارد.

حال انواع قرارداد کار و نکات قرارداد کار را بررسی کنیم :

قرارداد کار دائمی ( غیر موقت )

قرارداد کار دائم یا فرم قرارداد کار غیرموقت ، قراردادی است که شرط مدت زمان برای آن مشخص نشده است و در بندهای قرارداد به نامحدود بودن زمان آن اشاره گردیده است .

البته مطابق تبصره ۲ ماده ۷ قانون کار در کارهایی که طبیعت آن‌ها جنبه مستمر دارد در صورتی که مدتی در قرارداد ذکر نشود قراردادکار، دائمی محسوب می‌شود.

شرایط فسخ قرارداد کار دائم :

مطابق ماده ۲۱ قانون کار، قرارداد کاری با یکی از شرایط زیر به پایان می‌رسد:

· فوت کارگر

· بازنشستگی یا از کار افتادگی کامل کارگر

· استعفای کارگر

· اخراج موجه کارگر

استعفای کارگر مطابق قانون کار انجام می‌شود. طبق تبصره واحد ماده ۲۱ قانون کار کارگر وظیفه دارد پس از درخواست استعفاء به صورت کتبی یک ماه به کار خود ادامه دهد . در صورتی که حداکثر ظرف مدت ۱۵ روز، استعفای خود را به صورت مکتوب به کارفرما اطلاع نداد استعفای ایشان منتفی محسوب می‌شود و کارگر وظیفه دارد رونوشت استعفا و انصراف آن را به شورای اسلامی کارگاه (در صورت وجود) و یا انجمن صنفی و یا نماینده کارگران تحویل دهد.

در مورد اخراج کارگر نیز باید توجه داشت که مطابق ماده ۲۷ همین قانون، هرگاه کارگر در انجام وظایف محوله کوتاهی نماید و آیین‌نامه‌های انضباطی کارگاه را حتی با وجود تدکرات کتبی نقض کند، کارفرما حق دارد علاوه بر مطالبات و حقوق عقب افتاده به نسبت هر سال سابقه کار، معادل یک ماه آخرین حقوق کارگر را به عنوان حق سنوات به وی پرداخت نماید و قرارداد را فسخ کند.

قرارداد کار موقت با مدت معین:

ماهیت برخی کارها این‌گونه است که برای آن‌ها مدت مشخصی از طرف کارفرما معلوم می‌شود اما قابلیت تمدید شدن مدت، از سوی کارفرما و کارگر وجود دارد. لازم به ذکر است که تمدید قرارداد کاری به معنای تبدیل آن به کار دائم نیست مگر آن که طرف‌های قرارداد در این مورد توافق نمایند و به صراحت به دائمی بودن قرارداد در متن آن اشاره کنند. عدم تمدید قرارداد کار هم بعد پایان مدت آن امکان‌پذیر است.

قرارداد کار موقت با کار معین:

ویژگی اصلی این نوع قراردادها معین بودن کار و نتیجه آن است و شرط زمان انجام کار در آن، اهمیت کمتری دارد. اگرچه نوشتن مدت آن بهتر است تا از سوء استفاده‌های احتمالی جلوگیری شود و یک قرارداد مطمئن تنظیم گردد. نحوه پرداخت حق الزحمه در شرایط قرارداد ذکر می‌شود و با انجام کامل تعهدات و پرداخت حق الزحمه ، قرارداد به پایان می‌رسد.

شرایط فسخ این قرارداد :

مطابق ماده ۲۵ قانون کار جمهوری اسلامی ایران ، هرگاه قرارداد کاری برای مدت موقت و یا برای انجام کار معین امضاء شده باشد هیچ کدام از طرفین فرم قراردادکار به تنهایی حق فسخ آن را ندارند. اما به طور کلی شرایط پایان قراردادکار موقت با قرارداد مدت معین یا قرارداد کار معین نیز تا حد زیادی مشابه قرارداد کار دائمی است که در بالا، آن را توضیح دادیم. تنها نکته‌ای که در این خصوص وجود دارد آن است که در این نوع از قراردادکار ، پس از پایان مدت قرارداد نیز در صورت عدم تمدید قرارداد کار ، توافق نامه به پایان می‌رسد و اگر قرارداد کاری معین است پس از انجام کامل کار ، قرارداد تمام می‌شود.

ساعت کار

مطابق با ماده ۵۱ قانون کار ، ساعات کار کارگران در شبانه‌روز نباید از ۷ ساعت و ۲۰ دقیقه بیشتر باشد.

البته در کارهای سخت و زیان آور و زیر‌زمینی ساعات کار نباید از شش ساعت در روز و ۳۶ ساعت در هفته بیشتر شود.

کارفرما و کارگر میتوانند ساعات کار را در بعضی از روزهای هفته کمتر از میزان نوشته شده در قانون کار و در سایر روزها بیشتر از آن قرار دهند به شرط آن که مجموع ساعات کار در کل هفته از ۴۴ ساعت بیشتر نشود.

بیمه

مطابق با ماده ۱۴۸ قانون کار، کارفرمایان وظیفه دارند که بر اساس قانون تامین اجتماعی، کارگران خود را بیمه کنند.

در این مورد فرقی نمیکند که قراردادکار، دائمی یا موقت باشد.

مزد کارگر

بر اساس ماده ۳۵ قانون کار ، مزد یا حق الزحمه ، وجه نقد یا غیر نقدی یا هم نقدی و هم غیرنقدی است که در مقابل انجام کار به کارگر پرداخت می‌شود.

در صورتی که مزد به صورت ساعتی پرداخت شود به آن مزد ساعتی گفته می‌شود.

در صورتی که پرداخت مزد بر اساس میزان انجام کار یا محصولی باشد که تولید شده است به آن، کارمزد و در صورتی که بر اساس انجام کار در زمان معین باشد به آن کارمزد ساعتی گفته می‌شود.

تعطیلات کارگر

مطابق با ماده ۶۲ قانون کار ، روز جمعه به عنوان روز تعطیل کارگران محسوب می‌شود که البته به روز جمعه مزد تعلق میگیرد حتی با وجود آن که کارگر کار نکرده باشد و در تعطیلات باشد.

البته در اموری که نیاز به کار در روز جمعه است، اگر از تعطیلی روز جمعه استفاده نشود کارگر مستحق دریافت ۴۰ درصد اضافه بر مزد است یعنی علاوه بر حقوقی که بخاطر کار در روز جمعه دریافت میکند ۴۰ درصد از حقوق روزانه خود را هم دریافت خواهد نمود.

مرخصی کارگر

مرخصی سالانه کارگران با استفاده از مزد و محاسبه چهار روز جمعه، مجموعاً یک ماه است.

بقیه روزهای تعطیل جزو روزهای مرخصی محسوب نمی‌شود.

در مورد کارگرانی هم که کمتر از یک سال مشغول به کار هستند میزان مرخصی استحقاقی به نسبت مدت زمانی که کار کرده‌اند از کل سال و از میزان یک ماه مرخصی استحقاقی محاسبه می‌شود.

دوره آزمایشی

مطابق با ماده ۱۱ قانون کار طرفین قرارداد می‌توانند با توفق یکدیگر، مدتی را به عنوان دوره آزمایشی تعیین کنند. در طول این مدت هریک از طرفین حق دارند بدون نیاز به اطلاع قبلی و بدون آن که لازم باشد خسارتی پرداخت نمایند رابطه کاری را قطع کنند.

البته در صورت قطع رابطه کاری از طرف کارفرما، ایشان وظیفه دارد حقوق کامل تمام دوره آزمایشی را به طرف مقابل پرداخت کنند اما اگر کارگر به قراردادکار پایان دهد، کارگر فقط مستحق دریافت دستمزد مدتی است که فعالیت کرده است.

حداکثر مدت دوره آزمایشی قرارداد کاری برای کارگران ساده و نیمه ماهر یک ماه و برای کارگران ماهر و دارای تخصص سطح بالا، سه ماه است.

به این قرارداد، قرارداد کار سه ماهه نیز گفته می‌شود.

قرارداد کار سه ماهه چیست

ماده ۱۱ قانون کار اجازه داده است که کارفرما و کارگر مدتی را به عنوان دوره آزمایشی تعیین کنند.

این دوره دارای خصوصیات زیر است:

1. دوره آزمایشی سه ماهه صرفاً مخصوص کارگران ماهر و دارای تخصص سطح بالا است.
2. در صورت قطع رابطه کاری توسط کارفرما در دوره سه ماهه، ایشان موظف است تمام حقوق دوره آزمایشی را به کارگر پرداخت کند.
3. در صورت قطع رابطه کاری از طرف کارگر، کارگر فقط حق دریافت حقوق مدتی را دارد که کار کرده است.

آیا قرارداد کار ساعتی بدون بیمه قانونی است؟

به قرارداد کاری ساعتی ، قرارداد حق الزحمه ساعتی نیز گفته می‌شود. قراردادکار بدون بیمه امکان‌پذیر نیست.

قانون کار یک قانون اجباری (آمره) است و با توجه به این‌که موضوع بیمه کارگر در قانون کار آمده است، توافق برخلاف آن، فاقد اعتبار است.

ماده ۱۴۸ قانون کار در این مورد بیان می‌کند:

«کارفرمایان کارگاه‌های مشمول این قانون مکلفند بر اساس قانون تامین اجتماعی ، نسبت به بیمه نمودن کارگران واحد خود اقدام نمایند.»

آیا قرارداد کار موقت بدون بیمه قانونی است؟

مطابق با ماده ۱۴۸ قانون کار که در بالا به آن اشاره کردیم و مانند قرارداد کاری ساعتی، فرم قرارداد کار موقت بدون بیمه قانونی نیست. بنابراین حتی اگر در متن قرارداد کاری موقت، جزئیات بیمه ذکر نشود، باز هم وظیفه پرداخت حق بیمه وجود دارد و نمی‌توان این وظیفه قانونی را نادیده گرفت. حتی اگر کارگر و کارفرما در مورد عدم پرداخت بیمه توافق کنند، در صورت شکایت کارگر در اداره کار، مرجع رسیدگی به نفع ایشان رأی می‌دهد.

قرارداد کار انواع مختلفی دارد که همگی اجباری هستند و به عنوان یک سند حقوقی قابل استناد در مراجع قانونی میان کارگر و کارفرمامحسوب می‌شوند.

انواع قرارداد کار:

• قرارداد کار دائمی ( غیر موقت )
• قرارداد کار موقت با مدت معین
• قرارداد کار معین
• ماده۷ قانون کار جمهوری اسلامی ایران قرارداد کار را اینگونه تعریف کرده‌است :

قرارداد کار عبارت است از قرارداد کتبی یا شفاهی که به موجب آن کارگر در قبال دریافت حق السعی کاری را برای مدت موقت یا مدت غیر موقت برای کارفرما انجام می دهد .

لازم به ذکر است که هر یک از این قراردادها می‌تواند در شرکت‌های خصوصی و یا دولتی تنظیم گردد و در این خصوص تفاوتی وجود ندارد.

حال انواع قرارداد کار و نکات قرارداد کار را بررسی کنیم :

قرارداد کار دائمی ( غیر موقت )

قرارداد کار دائم یا فرم قرارداد کار غیرموقت ، قراردادی است که شرط مدت زمان برای آن مشخص نشده است و در بندهای قرارداد به نامحدود بودن زمان آن اشاره گردیده است .

البته مطابق تبصره ۲ ماده ۷ قانون کار در کارهایی که طبیعت آن‌ها جنبه مستمر دارد در صورتی که مدتی در قرارداد ذکر نشود قراردادکار، دائمی محسوب می‌شود.

شرایط فسخ قرارداد کار دائم :

مطابق ماده ۲۱ قانون کار، قرارداد کاری با یکی از شرایط زیر به پایان می‌رسد:

· فوت کارگر

· بازنشستگی یا از کار افتادگی کامل کارگر

· استعفای کارگر

· اخراج موجه کارگر

استعفای کارگر مطابق قانون کار انجام می‌شود. طبق تبصره واحد ماده ۲۱ قانون کار کارگر وظیفه دارد پس از درخواست استعفاء به صورت کتبی یک ماه به کار خود ادامه دهد . در صورتی که حداکثر ظرف مدت ۱۵ روز، استعفای خود را به صورت مکتوب به کارفرما اطلاع نداد استعفای ایشان منتفی محسوب می‌شود و کارگر وظیفه دارد رونوشت استعفا و انصراف آن را به شورای اسلامی کارگاه (در صورت وجود) و یا انجمن صنفی و یا نماینده کارگران تحویل دهد.

در مورد اخراج کارگر نیز باید توجه داشت که مطابق ماده ۲۷ همین قانون، هرگاه کارگر در انجام وظایف محوله کوتاهی نماید و آیین‌نامه‌های انضباطی کارگاه را حتی با وجود تدکرات کتبی نقض کند، کارفرما حق دارد علاوه بر مطالبات و حقوق عقب افتاده به نسبت هر سال سابقه کار، معادل یک ماه آخرین حقوق کارگر را به عنوان حق سنوات به وی پرداخت نماید و قرارداد را فسخ کند.

قرارداد کار موقت با مدت معین:

ماهیت برخی کارها این‌گونه است که برای آن‌ها مدت مشخصی از طرف کارفرما معلوم می‌شود اما قابلیت تمدید شدن مدت، از سوی کارفرما و کارگر وجود دارد. لازم به ذکر است که تمدید قرارداد کاری به معنای تبدیل آن به کار دائم نیست مگر آن که طرف‌های قرارداد در این مورد توافق نمایند و به صراحت به دائمی بودن قرارداد در متن آن اشاره کنند. عدم تمدید قرارداد کار هم بعد پایان مدت آن امکان‌پذیر است.

قرارداد کار موقت با کار معین:

ویژگی اصلی این نوع قراردادها معین بودن کار و نتیجه آن است و شرط زمان انجام کار در آن، اهمیت کمتری دارد. اگرچه نوشتن مدت آن بهتر است تا از سوء استفاده‌های احتمالی جلوگیری شود و یک قرارداد مطمئن تنظیم گردد. نحوه پرداخت حق الزحمه در شرایط قرارداد ذکر می‌شود و با انجام کامل تعهدات و پرداخت حق الزحمه ، قرارداد به پایان می‌رسد.

شرایط فسخ این قرارداد :

مطابق ماده ۲۵ قانون کار جمهوری اسلامی ایران ، هرگاه قرارداد کاری برای مدت موقت و یا برای انجام کار معین امضاء شده باشد هیچ کدام از طرفین فرم قراردادکار به تنهایی حق فسخ آن را ندارند. اما به طور کلی شرایط پایان قراردادکار موقت با قرارداد مدت معین یا قرارداد کار معین نیز تا حد زیادی مشابه قرارداد کار دائمی است که در بالا، آن را توضیح دادیم. تنها نکته‌ای که در این خصوص وجود دارد آن است که در این نوع از قراردادکار ، پس از پایان مدت قرارداد نیز در صورت عدم تمدید قرارداد کار ، توافق نامه به پایان می‌رسد و اگر قرارداد کاری معین است پس از انجام کامل کار ، قرارداد تمام می‌شود.

ساعت کار

مطابق با ماده ۵۱ قانون کار ، ساعات کار کارگران در شبانه‌روز نباید از ۷ ساعت و ۲۰ دقیقه بیشتر باشد.

البته در کارهای سخت و زیان آور و زیر‌زمینی ساعات کار نباید از شش ساعت در روز و ۳۶ ساعت در هفته بیشتر شود.

کارفرما و کارگر میتوانند ساعات کار را در بعضی از روزهای هفته کمتر از میزان نوشته شده در قانون کار و در سایر روزها بیشتر از آن قرار دهند به شرط آن که مجموع ساعات کار در کل هفته از ۴۴ ساعت بیشتر نشود.

بیمه

مطابق با ماده ۱۴۸ قانون کار، کارفرمایان وظیفه دارند که بر اساس قانون تامین اجتماعی، کارگران خود را بیمه کنند.

در این مورد فرقی نمیکند که قراردادکار، دائمی یا موقت باشد.

مزد کارگر

بر اساس ماده ۳۵ قانون کار ، مزد یا حق الزحمه ، وجه نقد یا غیر نقدی یا هم نقدی و هم غیرنقدی است که در مقابل انجام کار به کارگر پرداخت می‌شود.

در صورتی که مزد به صورت ساعتی پرداخت شود به آن مزد ساعتی گفته می‌شود.

در صورتی که پرداخت مزد بر اساس میزان انجام کار یا محصولی باشد که تولید شده است به آن، کارمزد و در صورتی که بر اساس انجام کار در زمان معین باشد به آن کارمزد ساعتی گفته می‌شود.

تعطیلات کارگر

مطابق با ماده ۶۲ قانون کار ، روز جمعه به عنوان روز تعطیل کارگران محسوب می‌شود که البته به روز جمعه مزد تعلق میگیرد حتی با وجود آن که کارگر کار نکرده باشد و در تعطیلات باشد.

البته در اموری که نیاز به کار در روز جمعه است، اگر از تعطیلی روز جمعه استفاده نشود کارگر مستحق دریافت ۴۰ درصد اضافه بر مزد است یعنی علاوه بر حقوقی که بخاطر کار در روز جمعه دریافت میکند ۴۰ درصد از حقوق روزانه خود را هم دریافت خواهد نمود.

مرخصی کارگر

مرخصی سالانه کارگران با استفاده از مزد و محاسبه چهار روز جمعه، مجموعاً یک ماه است.

بقیه روزهای تعطیل جزو روزهای مرخصی محسوب نمی‌شود.

در مورد کارگرانی هم که کمتر از یک سال مشغول به کار هستند میزان مرخصی استحقاقی به نسبت مدت زمانی که کار کرده‌اند از کل سال و از میزان یک ماه مرخصی استحقاقی محاسبه می‌شود.

دوره آزمایشی

مطابق با ماده ۱۱ قانون کار طرفین قرارداد می‌توانند با توفق یکدیگر، مدتی را به عنوان دوره آزمایشی تعیین کنند. در طول این مدت هریک از طرفین حق دارند بدون نیاز به اطلاع قبلی و بدون آن که لازم باشد خسارتی پرداخت نمایند رابطه کاری را قطع کنند.

البته در صورت قطع رابطه کاری از طرف کارفرما، ایشان وظیفه دارد حقوق کامل تمام دوره آزمایشی را به طرف مقابل پرداخت کنند اما اگر کارگر به قراردادکار پایان دهد، کارگر فقط مستحق دریافت دستمزد مدتی است که فعالیت کرده است.

حداکثر مدت دوره آزمایشی قرارداد کاری برای کارگران ساده و نیمه ماهر یک ماه و برای کارگران ماهر و دارای تخصص سطح بالا، سه ماه است.

به این قرارداد، قرارداد کار سه ماهه نیز گفته می‌شود.

قرارداد کار سه ماهه چیست

ماده ۱۱ قانون کار اجازه داده است که کارفرما و کارگر مدتی را به عنوان دوره آزمایشی تعیین کنند.

این دوره دارای خصوصیات زیر است:

1. دوره آزمایشی سه ماهه صرفاً مخصوص کارگران ماهر و دارای تخصص سطح بالا است.
2. در صورت قطع رابطه کاری توسط کارفرما در دوره سه ماهه، ایشان موظف است تمام حقوق دوره آزمایشی را به کارگر پرداخت کند.
3. در صورت قطع رابطه کاری از طرف کارگر، کارگر فقط حق دریافت حقوق مدتی را دارد که کار کرده است.

آیا قرارداد کار ساعتی بدون بیمه قانونی است؟

به قرارداد کاری ساعتی ، قرارداد حق الزحمه ساعتی نیز گفته می‌شود. قراردادکار بدون بیمه امکان‌پذیر نیست.

قانون کار یک قانون اجباری (آمره) است و با توجه به این‌که موضوع بیمه کارگر در قانون کار آمده است، توافق برخلاف آن، فاقد اعتبار است.

ماده ۱۴۸ قانون کار در این مورد بیان می‌کند:

«کارفرمایان کارگاه‌های مشمول این قانون مکلفند بر اساس قانون تامین اجتماعی ، نسبت به بیمه نمودن کارگران واحد خود اقدام نمایند.»

آیا قرارداد کار موقت بدون بیمه قانونی است؟

مطابق با ماده ۱۴۸ قانون کار که در بالا به آن اشاره کردیم و مانند قرارداد کاری ساعتی، فرم قرارداد کار موقت بدون بیمه قانونی نیست. بنابراین حتی اگر در متن قرارداد کاری موقت، جزئیات بیمه ذکر نشود، باز هم وظیفه پرداخت حق بیمه وجود دارد و نمی‌توان این وظیفه قانونی را نادیده گرفت. حتی اگر کارگر و کارفرما در مورد عدم پرداخت بیمه توافق کنند، در صورت شکایت کارگر در اداره کار، مرجع رسیدگی به نفع ایشان رأی می‌دهد.